Katedra Organów, Muzyki Kościelnej, Klawesynu i Muzyki Dawnej

dr hab. Łukasz Kwiatkowski – p.o. kierownik Katedry

 
Organy i muzyka kościelna

• prof. dr hab. Piotr Grajter
• dr hab. Krzysztof Urbaniak, prof. AM
• dr Karol Hilla
• mgr Radosław Kuliberda
• mgr Łukasz Mosur
• mgr Krzysztof Musiał
• ks. mgr Grzegorz Kopytowski
• mgr Rafał Maciejewski

Klawesyn

• prof. dr hab. Ewa Piasecka
• dr hab. Ewa Mrowca-Kościukiewicz, prof. AM
• dr hab. Ewa Rzetecka-Niewiadomska, prof. AM
• dr Joanna Cyrulik
• mgr Zofia Grzegorzewska

Instrumenty dawne

• dr hab. Magdalena Pilch, prof. AM – flet traverso
• dr Jakub Kościukiewicz – wiolonczela barokowa
• dr Justyna Młynarczyk – viola da gamba
• dr Judyta Tupczyńska – skrzypce barokowe
• mgr Rafael Przybyła – obój barokowy

• dr hab. Henryk Kasperczak – lutnia

Osoby pracujące na innych wydziałach, prowadzące zajęcia w Katedrze Organów, Muzyki Kościelnej, Klawesynu i Instrumentów Dawnych:

• dr hab. Marek Nahajowski – flet podłużny
• mgr Miłosz Bazelak – organy

 
HISTORIA I MISJA

Początki klasy organów łódzkiej Akademii Muzycznej im. G. i K. Bacewiczów w Łodzi sięgają 1945 r., kiedy to powstało Konserwatorium mieszczące się w gmachu przy ul. Gdańskiej 32. Kilka lat później, bo już w 1949 r. powołana do życia została również klasa klawesynu, jako jedna z pierwszych klas tej specjalności w polskich uczelniach muzycznych.

Przez dziesięciolecia w klasie organów pracowali wybitni pedagodzy, m.in. prof. Jan Kucharski, prof. Tadeusz Paciorkiewicz, prof. Mirosław Pietkiewicz, natomiast z klasą klawesynu w minionych latach związane były takie osobistości, jak prof. Emma Altberg, p. Danuta Kleczkowska-Pospiech i prof. Leszek Kędracki.

W 1994 roku z inicjatywy prof. Mirosława Pietkiewicza powstała łącząca obie specjalności Katedra Organów, Klawesynu i Muzyki Dawnej – na bazie istniejącego już w latach poprzednich Zakładu Muzyki Dawnej, którego założycielem był związany z łódzką uczelnią słynny teoretyk muzyki, kompozytor, organista i znawca muzyki dawnej, prof. Franciszek Wesołowski. W latach 2003-2005 Katedrę prowadził prof. Piotr Grajter, w okresie 2005-2019 – prof. Ewa Piasecka, od 2019 do 2022 roku – prof. AM Krzysztof Urbaniak (już jako Katedrę Organów, Muzyki Kościelnej, Klawesynu i Muzyki Dawnej). Obecnie jednostka jest prowadzona przez prof. AM Łukasza Kwiatkowskiego. Dzięki Jej wielkiemu zaangażowaniu w rozwój jednostki i prowadzonym przez Nią licznym działaniom propagującym muzykę dawną w uczelni i poza nią, w tym okresie organizowane były m.in. sesje naukowo-artystyczne, połączone z publikacjami książkowymi i płytowymi, w tym: trzy edycje Ogólnopolskiej Sesji Naukowo-Artystycznej „Taniec w muzyce baroku” (2005, 2007, 2009), Sesja Naukowo-Artystyczna „Sztuka Improwizacji i Realizacji Basso Continuo w Muzyce XVII-XVIII wieku” (2010), Letnia Akademia Muzyki (2012), Sesja Artystyczno-Naukowa „W czasach Couperina” (2013). Przy wsparciu prof. Ewy Piaseckiej i prof. Ireny Wisełki-Cieślar w tym okresie do Katedry stopniowo dołączały nowe klasy instrumentów dawnych (flet traverso 2009, flet podłużny 2011, obój barokowy 2010, skrzypce barokowe 2009, wiolonczela barokowa 2011, viola da gamba 2011, lutnia 2013), a także nowy kierunek studiów, jakim była muzyka kościelna. Do końca roku akademickiego 2015/2016 specjalności organy i muzyka kościelna związane były z Katedrą Organów, Klawesynu i Muzyki Dawnej, zaś począwszy od roku akademickiego 2016/2017 tworzyły odrębną Katedrę Organów i Muzyki Kościelnej. Poczynając od roku akademickiego 2019/2020 wszystkie wymienione w nazwie obu Katedr specjalności ponownie tworzą jedną strukturę. Są ponownie zjednoczone w ramach jednej struktury.

Więcej informacji o historii Katedry i związanych z nią w minionych latach pedagogów można znaleźć w następujących artykułach publikowanych w „Notesie Muzycznym”, półroczniku artystyczno-naukowym Akademii Muzycznej w Łodzi:

Studenci Katedry wszystkich specjalności poznają obecnie nie tylko prawidła zgodnej z właściwymi kontekstami stylistycznymi i historycznymi interpretacji muzyki, ale także budują umiejętność zindywidualizowanego pod względem artystycznym kształtowania ekspresji muzycznej. Istotnym aspektem jest ekumeniczny charakter studiów, studenci Muzyki Kościelnej kształcić mogą się bowiem w zakresie rzymskokatolickiej i ewangelicko-augsburskiej praktyki liturgicznej.

 
PEDAGODZY

Kadra pedagogiczna Katedry Organów, Muzyki Kościelnej, Klawesynu i Muzyki Dawnej Akademii Muzycznej im. G. i K. Bacewiczów w Łodzi łączy tradycje kilku polskich i zagranicznych szkół i uczelni muzycznych. Zatrudnieni w niej pedagodzy zdobywali wykształcenie m. in. w znanych europejskich ośrodkach, takich jak: Londyn, Hamburg, Bazylea, Stuttgart, Lubeka.

 
INSTRUMENTARIUM

Instrumentarium Katedry Klawesynu, Organów, Muzyki Kościelnej, Klawesynu i Muzyki Dawnej zostało w ostatnich latach znacząco rozbudowane. Bogactwo instrumentów smyczkowych, dętych, klawesynów, a także niedawno wybudowane organy, wzorowane na instrumentach XVIII-wiecznych, pozwalają studentom na studiowanie i wykonywanie bardzo szerokiego repertuaru, od renesansu aż do początku XIX wieku. Wśród instrumentarium Katedry wyróżniają się takie eksponaty, jak: konsorty renesansowych fletów poprzecznych i podłużnych, wiolonczela piccolo, a także historyczna replika basse de violon w stroju g-c-F-B, używanego przez wiolonczelistów do realizacji basso continuo, szczególnie w muzyce francuskiej. Katedra dysponuje też skrzypcami piccolo, altówką, violami da gamba: basową i sopranową oraz różnorodnymi rodzajami smyczków dla skrzypków, wiolonczelistów i gambistów, przeznaczonymi do wykonywania repertuaru muzyki XVII i XVIII wieku. Do posiadanego instrumentarium należą też kopie obojów barokowych, a także lutnie i teorba.
Różnorodne odmiany klawesynów pozwalają na studiowanie szerokiego repertuaru i budowanie techniki gry w oparciu o kontakt z instrumentami najwyższej klasy, wśród których wyróżnia się klawesyn francuski wg Pascala Taskina (Bruce Kennedy, Castelmuzio 2015). Wybitni współcześni europejscy budowniczowie wykonywali kopie historycznych instrumentów na specjalne zamówienie Akademii Muzycznej im. G. i K. Bacewiczów w Łodzi. Warto tu wspomnieć o szczególnym geście jednego z lutników, który pragnąc uhonorować zasłużonego pedagoga łódzkiej Akademii Muzycznej i wybitnego znawcę muzyki dawnej – profesora Franciszka Wesołowskiego, umieścił jego podobiznę w główce zbudowanej przez siebie basowej violi da gamba.

Dzięki współpracy Katedry z Parafią Ewangelicko-Augsburską św. Mateusza w Łodzi studenci klas organów korzystają z możliwości ćwiczenia na zabytkowym instrumencie firmy Schlag und Söhne z 1894 r. (12/II+P).

Dyplomanci mają dodatkowo możliwości wykonania swojego II recitalu dyplomowego na historycznych organach firmy Rieger z 1928 r. w tymże kościele ewangelicko-augsburskim w Łodzi (60/III+P)

 
KURSY I AKADEMIE ORGANOWE

W działalność Katedry na stałe wpisała się Letnia Akademia Organowa w Pasłęku, która od 2013 r. organizowana jest we współpracy z Parafią Rzymskokatolicką św. Józefa w Pasłęku przy zbudowanych w 1719 r. organach z pracowni Andreasa Hildebrandta, znajdujących się w kościele św. Bartłomieja w Pasłęku (36/II+P). We współpracy z Baltisches Orgel Centrum e.V. Katedra organizuje ponadto kursy organowe przy organach Friedricha Stellwagena z 1659 r. w kościele St. Marien w Stralsundzie (51/III+P).
Pedagodzy Katedry działają ponadto w charakterze ekspertów organowych, prowadząc projekty budowy i konserwacji organów, m.in. w kościele ewangelicko-augsburskim św. Mateusza w Łodzi, w Filharmonii Łódzkiej (organy barokowe oraz organy romantyczne), w Pasłęku, Koźminie Wielkopolskim, Olkuszu.

 
KLAWESYN I INSTRUMENTY DAWNE

wybrane wydarzenia artystyczne i naukowe

Do ważnych wydarzeń związanych z klawesynem i instrumentami dawnymi należą cykliczne koncerty „Klawesyn i muzyka dawna” (do 2016 roku „Organy, klawesyn i muzyka dawna”), w których biorą udział pedagodzy i studenci klas klawesynu i instrumentów dawnych, a także zaproszeni goście. Od 2015 roku Katedra jest organizatorem Łódzkiego Maratonu Bachowskiego – festiwalu dedykowanego twórczości Johanna Sebastiana Bacha i jego synów. Do tej pory odbyło się pięć edycji tego wydarzenia, podczas których można było usłyszeć m.in. koncerty na jeden, dwa, trzy i cztery klawesyny, Musikalisches Opfer, wybrane kantaty i inne kompozycje solowe i kameralne lipskiego kantora. Szczególne miejsce w działalności Katedry zajmują cykliczne projekt MuOB – czyli Międzyuczelnianej Orkiestry Barokowej, powstałej w 2014 roku z inicjatywy Jakuba Kościukiewicza na bazie współpracy trzech akademickich orkiestr barokowych funkcjonujących w trzech polskich uczelniach: Akademii Muzycznej im G. i K. Bacewiczów w Łodzi, Akademii Muzycznej im. K. Lipińskiego we Wrocławiu oraz Akademii Muzycznej im. I. J. Paderewskiego w Poznaniu. Orkiestry te prowadzone są przez trzech wiolonczelistów grających wspólnie we Wrocławskiej Orkiestrze Barokowej: Jarosława Thiela, dyrektora tej orkiestry oraz Jakuba Kościukiewicza i Bartosza Kokoszę. Ideą MuOB-u jest integracja i wspólna wymiana doświadczeń pomiędzy studentami instrumentów historycznych wspomnianych uczelni. Udział w międzyuczelnianych projektach orkiestrowych umożliwia studentom pracę pod kierunkiem wybitnych muzyków i liderów muzyki dawnej w Polsce oraz nabywanie doświadczenia w dużym składzie orkiestry barokowej i zapoznawanie się z projektowym charakterem funkcjonowania tego typu zespołów. Podczas dotychczasowych edycji MuOB-u wykonywane były m.in. tak znane dzieła orkiestrowe epoki baroku, jak Weihnachtsoratorium J. S. Bacha, Water Music oraz Music for the Royal Fireworks G. F. Haendla, Les Burgeois Gentilhomme J. B. Lully’ego, Les Indes Galantes J. Ph. Rameau.
Ważnym elementem dla działalności Katedry jest rozwój specjalności realizacja basso continuo otwartej w 2005 roku, do którego znacznie przyczyniła się dr hab. Ewa Mrowca-Kościukiewicz. Dzięki jej inicjatywie od tego czasu zostały zorganizowane znaczące kursy poświęcone tematowi basso continuo, prowadzone przez międzynarodowe autorytety z tej dziedziny: Jespera Bøje Christensena (2014, SCB Basel), Jörga-Andreasa Böttichera (2018, SCB Basel) Nicholasa Parle (2017, HMT Leipzig). Wśród studentów rozwijane są też zainteresowania instrumentologiczne. W roku akademickim 2016/2017 z Katedrą współpracowała jako profesor wizytujący Mimi S. Waitzman z Horniman Museum and Gardens w Londynie, która prowadziła zajęcia na temat budowy historycznych instrumentów klawiszowych oraz zagadnień związanych z utrzymaniem, intonacją i strojeniem klawesynu.
Klawesyn i Muzyka Dawna w łódzkiej Akademii Muzycznej ma też swoje „współczesne” oblicze, wyrażające się w Seminarium Współczesnej Muzyki Klawesynowej „KLAWESYN BEZ GRANIC”, którego tematyka skupia się wokół nowej muzyki klawesynowej solowej i kameralnej. Seminarium, składające się z wykładów i koncertów, organizowane jest od 2018 roku w styczniu przez dr hab. Ewę Rzetecką-Niewiadomską i dr Aleksandrę Gajecką-Antosiewicz z Centrum Współczesnej Muzyki Klawesynowej im. Elżbiety Chojnackiej. Skupia ono coraz większą ilość wykonawców, słuchaczy oraz kompozytorów z Polski i zagranicy. Każdego roku jesteśmy świadkami muzycznych premier.