Relacje słowno-muzyczne w twórczości Ludwiga van Beethovena

Grajter Małgorzata
Łódź 2015
ISBN: 978‑83‑60929‑46‑9
objętość: 274 strony
cena: 35 zł

Sfinansowano ze środków Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Badania zrealizowano w ramach grantu przyznanego przez Narodowe Centrum Nauki.

ZAWARTOŚĆ

Wstęp

Rozdział 1.
Teoria utworu słowno-muzycznego w XVIII wieku

1. Rola słowa i muzyki w osiemnastowiecznych teoriach estetyczno-muzycznych
2. Relacje słowa i muzyki w dziele wokalno-instrumentalnym – aspekt strukturalny
   2.1. Akcent gramatyczny a akcent muzyczny
   2.2. Teoria rytmu muzycznego w XVIII wieku a prozodia antyczna. Versfuß – Klangfuß
   2.3. Intonacja i zjawiska wysokościowe
3. Relacje słowa i muzyki w dziele wokalno-instrumentalnym – aspekt semantyczny
   3.1. Inventio
   3.2. Dispositio
   3.3. Elaboratio
   3.4. Decoratio
4. Wzorcowe opracowanie utworu słowno-muzycznego – podsumowanie

Rozdział 2.
Tekst w twórczości wokalno-instrumentalnej Beethovena – dobór, charakterystyka i zawartość ideowa

1. Wykształcenie i kultura literacka Beethovena
2. Ważniejsi autorzy tekstów do muzyki wokalnej Beethovena
3. Beethovenowskie kryteria doboru tekstów do opracowania muzycznego – próba rozpoznania
   3.1. Odniesienia autobiograficzne i kategoria Selbstidentifizierung
   3.2. Zawartość ideowa tekstów umuzycznionych przez Beethovena
   3.3. Kategorie językowe szczególnie poszukiwane przez Beethovena w tekstach przeznaczonych do opracowania muzycznego
4. Beethoven jako autor tekstów do własnej muzyki

Rozdział 3.
Aspekt strukturalny twórczości wokalno-instrumentalnej Beethovena – prozodia, rytm, interpunkcja

1. Osiemnastowieczny zwrot ku antycznym formom poetyckim. Beethoven i wiersz heksametryczny
2. Hierarchia i sposoby akcentuacji wyrazów w języku niemieckim i w muzyce wokalnej Beethovena
3. Rytm wiersza – interpunkcja – opracowanie muzyczne. Problem wzajemnych zależności
4. Uwarunkowania i konsekwencje Neutextierung – wprowadzania nowego tekstu do istniejącej melodii. Przypadek Erste Liebe / Primo amore i partii wokalnej Fantazji na fortepian, chór i orkiestrę op. 80

Rozdział 4.
Aspekt semantyczny twórczości wokalno-instrumentalnej Beethovena

1. Beethoven i semantyka tonacji
2. Beethoven i figury retoryczno-muzyczne
   2.1. Figury oparte na naśladownictwie wizualnym
   2.2. Figury dźwiękonaśladowcze (Onomatopoeien)
   2.3. Figury ekspresywne (wyrażające uczucia)
3. Sytuacja archetypowa „człowieka wyrwanego z ciemności” – ideowe miejsca wspólne i ich muzyczna interpretacja

Suplement.
Pomiędzy strukturą a semantyką. Integracja formy a związki słowno-muzyczne w cyklach Beethovena: Gellert-Lieder op. 48 i An die ferne Geliebte op. 98

Zakończenie

Słowniczek terminów literackich występujących w tekście

Spis przykładów

Spis tabel

Bibliografia

Indeks nazwisk

Summary

Fragment wstępu:

Zasadniczym celem niniejszej pracy jest zbadanie specyfiki relacji słowno‑muzycznych w twórczości Ludwiga van Beethovena w odniesieniu do opcji estetycznych i praktycznych wskazań dotyczących opracowania utworu słowno‑muzycznego ujętych w osiemnastowiecznym piśmiennictwie muzycznym. Przedmiot badań stanowią zależności pomiędzy słowem a muzyką na poziomie strukturalnym (forma tekstu, rytm, długość sylab, rozkład akcentów) i semantycznym (retoryka muzyczna, semantyka tonacji, symbole, reprezentacja idei w muzyce). Dodatkowym celem badań jest określenie, które z tych aspektów są swoiste, indywidualne dla Beethovena jako twórcy muzyki wokalno‑instrumentalnej i wyróżniają go na tle przyjętych w jego epoce konwencji.
Ponieważ Beethoven nigdy nie napisał traktatu o kompozycji, źródłem informacji na temat jego stosunku do własnej twórczości – w tym wypadku muzyki wokalnej – pozostają: korespondencja, dzienniki oraz zeszyty konwersacyjne, wykorzystane w niniejszej pracy jako źródła pomocnicze. Równocześnie wiedza na temat gruntownego wykształcenia Beethovena w zakresie teorii muzyki, jego znajomości pism oraz traktatów muzycznych i estetycznych sprawia, że przyjęcie za główny punkt odniesienia osiemnastowiecznej teorii muzyki wydaje się najbardziej naturalnym i oczywistym ze sposobów umożliwiających odtworzenie krajobrazu estetycznego epoki, w której pojawiło się zjawisko szczególne – „gottliche Erscheinung”, za jakie uważany był kompozytor. Owo „boskie objawienie” to jednak bynajmniej nie deus ex machina, ale owoc intensywnych przemian kulturowych i światopoglądowych przełomu XVIII i XIX wieku. Fakt, iż Beethoven komponując, niejednokrotnie sięgał po teksty teoretycznomuzyczne, pozwala sądzić, że pozycje te miały pewne znaczenie dla jego rozwoju jako twórcy muzyki. Na ile jednak było ono kluczowe i w jakich celach kompozytor się do tych tekstów odwoływał, pozostaje oczywiście do odrębnej dyskusji.”